DIY bikehack - Ανακατασκευή ενός δυναμόκεντρου shimano DH3N70

Η πρόθεση αυτού του άρθρου

Τα δυναμόκεντρα της shimano είναι πολύ διαδομένα σαν προϊόντα "value for money". (Έχω δικαίωμα να εκφράσω γνώμη ότι:) η συγκεκριμένη εταιρεία ασκεί ένα ιδιαίτερα επιθετικό μάρκετινγκ, σε όλα τα επίπεδα, ξεκινώντας από το επίπεδο της κατασκευής. Ο έμπειρος τεχνικός έχει ως αρχή πάντα να "βάζει χέρι" σε ό,τιδήποτε καινούργιο προϊόν αγοράζει για το ποδήλατο - και όχι μόνο - αλλά η συγκεκριμένη εταιρεία το έχει παρακάνει.
Κάθε εξάρτημα πλέον κατασκευάζεται με διάφορες λογικές έτσι ώστε συγκεκριμένα κρίσιμα σημεία στη λειτουργία του εξαρτήματος:
- να μην είναι εύκολα προσβάσιμα για να συντηρηθούν,
- να είναι δεμένα έτσι ώστε η αποσυναρμολόγηση εύκολα να τα καταστρέφει,
- να είναι από ευπαθές υλικό ώστε να φθείρονται σχετικά γρήγορα,
- ακολουθούνται νόρμες μη συμβατές με των άλλων εταιρειών,
- τα διαθέσιμα ανταλλακτικά (όταν υπάρχουν) εξαφανίζονται από την αγορά το πολύ σε 3-4 χρόνια,
- τα ανταλλακτικά (όταν υπάρχουν και πωλούνται) κοστίζουν όσο ολόκληρο το εξάρτημα,
- τα μοντέλα αλλάζουν σύντομα, και με διαφορετικά στάνταρ, έτσι ώστε τα ανταλλακτικά να μην ταιριάζουν ούτε με τα προηγούμενα ούτε με τα επόμενα.

Πάντα με το δικαίωμα της προσωπικής γνώμης - το οποίο ωστόσο δεν είναι και τόσο αυθαίρετο αλλά στηρίζεται σε χρόνια εμπειρίας και κατασκευών σε πολλούς τομείς - θεωρώ ότι γενικά οι εταιρείες τεχνολογικών προϊόντων ακολουθούν αυτούς τους κανόνες και η αγορά πλέον κατακλύζεται από ένα τεχνολογικό σκουπιδαριό που δεν έχει προηγούμενο. Η προηγούμενη έκφραση περί σκουπιδαριού ίσως ακούγεται υπερβολή λόγω του τρόπου που η τεχνολογία λανσάρεται και διαφημίζεται, αλλά όσοι ασχολούνται οι ίδιοι με τις κατασκευές ξέρουν καλά ότι είναι απόλυτα αληθής. Μια τεράστια σπατάλη γίνεται σε βάρος του καταναλωτή που συνέχεια βάζει το χέρι στην τσέπη για καινούργιες αγορές, και σε βάρος του περιβάλλοντος που δέχεται τεράστιους όγκους σκουπιδιών με προϊόντα "περιορισμένου χρόνου υπηρεσίας". Αυτός είναι ο λόγος που οι DIYers/tinkerers/hackers και τα συναφή επεμβαίνουμε στα προϊόντα τεχνολογίας μάλιστα από τη στιγμή που θα τα βγάλουμε από το κουτί της συσκευασίας, γιατί θέλουμε να εξασφαλίσουμε την καλύτερη δυνατή λειτουργία και για να αυξήσουμε τη ζωή του προϊόντος.

Πάμε λοιπόν να εφαρμόσουμε την αρχή της επέμβασης σε ένα δυναμόκεντρο shimano DH3N70. Το αγόρασα πριν 4 χρόνια. Σήμερα όσο κι αν το ψάξεις δεν το βρίσκεις, βρίσκεις άλλα που δεν υπήρχαν πριν 4 χρόνια και ούτε θα υπάρχουν σε 4 χρόνια. Μετά από αρκετά άγρια χιλιόμετρα, παρά τη συχνή συντήρηση, θα έλεγα ότι τα έφαγαν τα ψωμάκια τους οι κώνοι, και το ρεγουλάρισμα του κέντρου μου και η λειτουργία του άρχισε να γίνεται προβληματική. Πράγματι το κρίσιμο σημείο της φθοράς από χρήση σε κάθε κέντρο ποδηλάτου είναι οι κώνοι. Ψάχνω λοιπόν για αγορά κώνων του μοντέλου μου, αλλά τρακάρω στη λέξη "deprecated" (απαρχαιωμένο, καταργήθηκε). Βλέπουμε ότι η πολιτική τους τηρείται με συνέπεια. Διαλύουμε και παρατηρούμε με λεπτομέρεια το προϊόν, και διαπιστώνουμε ότι άλλα κρίσιμα σημεία που να φθείρονται με φυσιολογική χρήση δεν υπάρχουν, άρα εάν ξεπεράσουμε το πρόβλημα των κώνων λύνουμε το πρόβλημα του περιορισμένου χρόνου ζωής. Με παρακολουθείς; Δεν είναι ανώτερα μαθηματικά, απλή λογική είναι. Εάν δηλ. μπορέσουμε να τροποποιήσουμε το προϊόν έτσι ώστε να δουλεύει σωστά με συνηθισμένους κώνους, και την τσέπη μας θα προφυλάξουμε από την προμελετημένη επίθεση εναντίον της, και θα εξασφαλίσουμε απρόσκοπτη λειτουργία για "άπειρο" χρόνο, αφού θα μπορούμε όποτε ένας κώνος φθείρεται να τον αντικαθιστούμε ή να τον αναζωογονούμε - δηλ. κανονικό modular thinking. Θα μπορούσα να αρκεστώ στην αναζωογόνηση κώνου, αλλά δεν εμπιστεύομαι την ποιότητα του συγκεκριμένου κώνου. Προτιμώ να τροποποιήσω το κέντρο ώστε να δέχεται κοινούς κώνους, που είναι πάμφθηνοι, τους βρίσκω παντού, τους ξέρω και τους εμπιστεύομαι. Ψάχνοντας το πράγμα, βρήκα στο διαδίκτυο πληροφορίες και φωτογραφίες από σπασμένους κώνους του DH3N70 από ταξιδιώτες που φόρτωσαν παραπάνω το ποδήλατό τους και ξέμειναν στη μέση του πουθενά από μπροστινή ρόδα.

Ο άξονας του DH3N70 είναι πάχους Μ11 (11 χιλιοστά) πράγμα που αφήνει λίγο χώρο και επιβάλλει λεπτό κώνο, κι αν με ρωτούσες γιατί να μη είναι νορμάλ Μ10, θα σε παραπέμψω στα προηγούμενα περί σκόπιμης ασυμβατότητας, και θα μου επιτρέψεις επίσης να σκεφτώ ότι ο κατασκευαστής σκεπτόμενος πονηρά έδωσε στον κώνο μια ακόμα παράμετρο αστοχίας, γιατί σου λέει αυξάνονται οι πιθανότητες να σπάσει ο κώνος, να αποτύχει το κέντρο, ο χρήστης δεν θα βρίσκει κώνους, και θα το πετάξει για να αγοράσει καινούργιο. Είπαμε, απλή λογική. Οπότε ο σκοπός μας είναι να αλλάξουμε το δυναμόκεντρο, έτσι ώστε να δουλεύει σωστά με συνήθεις κώνους Μ10. Οι Μ10 κώνοι είναι για πισινό κέντρο, αλλά είναι και κάτι άλλο, προτιμώ την ίδια νόρμα και για τα δυο μου κέντρα για απλότητα και μεγαλύτερη ασφάλεια (μεγάλα βάρη και σκληρή χρήση). Όπως είπαμε το DH3N70 δεν υπάρχει πια, αλλά η ίδια λογική της τροποποίησης μπορεί προφανώς να εφαρμοστεί σε κάθε παρόμοιο δυναμόκεντρο. Βεβαίως αυτά προορίζονται για το μυαλό κάποιου που "πιάνουν τα χέρια του" για να πω την πάσα αλήθεια, ωστόσο οι έξυπνες ιδέες είναι πάντα εν δυνάμει χρήσιμες, και ο ποδηλάτης που θα καταπιαστεί με μια τέτοια διαδικασία πρέπει να έχει εμπειρία από κέντρα και κώνους (αν δεν την έχει δεν συνιστώ να μπλεχτεί).

Η (ανα)κατασκευή

Το πρώτο πράγμα είναι η αποσυναρμολόγηση. Μελετάς προσεκτικά το σχέδιο, και πας προσεκτικά βήμα-βήμα απομνημονεύοντας τη θέση του κάθε κομματιού (τοποθέτηση, φορά κλπ.). Δυο καλά κωνόκλειδα είναι απαραίτητα. Για να ελευθερώσεις τους κώνους έχεις εύκολη πρόσβαση και στις δυο πλευρές. Προσοχή στο καλώδιο πηνίου του ενός πόλου που βγαίνει μέσα από την χαρακιά του άξονα, είναι εξωτερικά μονωμένο και ευαίσθητο και εάν σου σπάσει θα έχεις μετά ιστορίες με κόλληση με καλάι και με πολλή προσοχή για τη μόνωση. Ένα σημείο που μπορεί να σε μπερδέψει είναι πώς βγάζεις τον άξονα με την περιέλιξη. Δες το σχετικό κομμάτι "καπάκι" στην εικόνα. Πρέπει να το πιάσεις προσεκτικά σε μέγγενη και να το ξεβιδώσεις, και για να πάρει να στρίψει πρέπει το δυναμόκεντρο να το έχεις φορεμένο σε ρόδα για να ασκήσεις αρκετή ροπή. Αφού βγει αυτό το κομμάτι με τη φωλιά πάνω του, πέτυχες το άνοιγμα μέχρι καρδιάς, και έχεις τώρα τον άξονα με την περιέλιξη στα χέρια σου.

Το σχεδιάγραμμα του DH3N70.

Ο άξονας μαζί με την περιέλιξη αφού ξεβιδώσει το καπάκι (κάπως έτσι, η εικόνα είναι από άλλο μοντέλο).

Ακολουθεί η πιο δύσκολη δουλειά, να ελευθερώσεις την περιέλιξη από τον άξονα. Θα χρειαστεί να καταστρέψεις λίγο τη μια βίδα στην αριστερή πλευρά του κέντρου (την έφαγα τοπικά με μικρομότορ), γιατί οι πονηρούληδες την έχουν πονταρισμένη στον άξονα. Θέλει προσοχή στο ξεβίδωμα να μη παρασύρεις και κόψεις το καλώδιο. Εγώ το έκοψα, και είχα μετά ιστορία με κόλληση και μόνωση (ο νόμος της αθέλητης καταστροφής στην αποσυναρμολόγηση που λέγαμε παραπάνω). Η περιέλιξη μπορεί να κινηθεί μόνο προς τη μία πλευρά, και επίσης και από την άλλη πλευρά χρειάζεται προσοχή για να μη καταστραφεί ο άλλος πόλος.

Η μία βίδα συγκράτησης της περιέλιξης ξεπονταρισμένη και ο άξονας Μ11 του DH3N70 με τη χαρακιά του. Αντίο και να μας γράφετε.

Επάνω στον Μ10 άξονα που θα βάλεις, πρέπει να κάνεις την χαρακιά, η οποία θα πάει στη δεξιά πλευρά του δυναμόκεντρου, από όπου θα περάσει το καλώδιο του ενός πόλου. Η χαρακιά θα γίνει με μικρομότορ ("ντρέμελ"), με το χέρι και με το μάτι (δεν πειράζει αν πάει λίγο στραβά, η δουλειά θα γίνει).

Συμβατικός τυπικός άξονας Μ10 κέντρου ποδηλάτου από χρωμιομολυβδένιο. Από αυτούς βρωμάει ο πλανήτης. Ο συγκεκριμένος είναι τρύπιος για μπλοκάζ, εγώ χρησιμοποίησα συμπαγή με βίδες. Πρόσεξε τις προστατευτικές ροδέλες που είναι σφηνωμένες πάνω στους κώνους, υπάρχουν σε διάφορα μεγέθη, προτίμησε μεγάλες για να τις διαμορφώσεις κατά βούληση.

Η επόμενη σημαντική δουλειά είναι να φιξαριστεί και να κεντραριστεί τέλεια η περιέλιξη στο νέο και στενότερο άξονα. Η περιέλιξη σφίγγει με δυο *στενές* βίδες κέντρου Μ10 στον άξονα (ο μαγνήτης περιστρέφεται μαζί με το περίβλημα του κέντρου). Οι δυο βίδες σύσφιξης πρέπει να είναι στενές γιατί δεν υπάρχει πολύς χώρος εκεί μέσα. Θέλει προσοχή για απόλυτο κεντράρισμα στον άξονα, δηλ. να μην είναι καθόλου έκκεντρη η περιέλιξη, γιατί η εξωτερική απόσταση της περιέλιξης από τον μαγνήτη είναι ελάχιστη. Μετά από το σχετικό παίδεμα, η απλούστατη λύση στην περίπτωσή μου ήταν ένα πλαστικό ούπα 12άρι. Το έκοψα 0,5 χιλ. μικρότερο από την περιέλιξη και έκατσε κουτί, γεμίζοντας σφιχτά και ιδανικά το διάστημα ανάμεσα στον άξονα Μ10 και στην περιέλιξη (η οποία είχε κενό για Μ11). Δοκίμασα πρώτα με ροδέλες που διαμόρφωσα μία-μία, αλλά η λέξη-κλειδί "ούπα" αποδείχτηκε το μυστικό της επιτυχίας.

Είμαι ένα κοινό ούπα 12άρι αλλά κάνω για τις πιο απίθανες δουλειές.

Σφίγγεις λοιπόν την περιέλιξη με δυο βίδες στις δυο πλευρές (στενές, επαναλαμβάνω) σε μια θέση καναδυό πόντους έκκεντρα στον άξονα, προσέχοντας όμως και πάλι να μη κόψεις ή ξύσεις εξωτερικά το καλώδιο, το οποίο θα πρέπει να παίζει σχετικά άνετα στη χαρακιά (εάν δεν παίζει ελεύθερα ελευθερώνεις τον άξονα και διευρύνεις λίγο τη χαρακιά). Από κει και πέρα τα πράγματα παίρνουν το δρόμο τους μέχρι την ολοκληρωτική συναρμολόγηση. Ένα λεπτό σημείο είναι ότι ίσως χρειαστεί να διαμορφώσεις (με τη μέθοδο της αναζωογόνησης) τους νέους κώνους, εάν υπάρχει πολύ κενό ανάμεσα στις περιστρεφόμενες μπίλιες (να αλλάξεις τη θέση του σημείου τριβής). Και βέβαια θα χρειαστεί προσοχή στο ρεγουλάρισμα, γιατί με τη τάση του μαγνήτη που δεν σε αφήνει να νιώσεις το κέντρο καλά, το ρεγουλάρισμα ενός δυναμόκεντρου είναι μια καλή πρόκληση. Σφίγγεις δεξί κώνο-βίδα, δένεις για σταθερότητα με την εξωτερική βίδα στην εξωτερική πλευρά του πιρουνιού (ή σε κάτι άλλο σταθερό), και μετά με λεπτομέρεια ρεγουλάρεις την άλλη πλευρά σφίγγοντας αριστερό κώνο-βίδα στη σωστή θέση (το τέλειο ρεγουλάρισμα είναι θέμα από μόνο του).

Ένα ερώτημα είναι το πώς στεγανοποιείς (seal) τις δυο πλευρές του κέντρου από την είσοδο βρώμας/νερού, διότι με τις ριζικές αλλαγές που έγιναν δεν είναι εύκολο να ταιριάξεις ροδέλες/φλάντζες και τα συναφή. Αυτό που έκανα ήταν να βάλω στον κώνο μια πλατιά προστατευτική ροδέλα και να την φάω (περιστρέφοντας πάνω σε δράπανο) μέχρι να κάτσει μέσα στο διαθέσιμο χώρο. Και εδώ τώρα θα πω κάτι ακόμα που ίσως φανεί αντισυμβατικό, αλλά οι ιστορίες για καλές φλάντζες σε κέντρα ποδηλάτου είναι ολίγον ιστορίες για αρκούδες και προορίζονται για καταναλωτές που είναι ή άσχετοι ή πλούσιοι ή και τα δύο. Είναι σχεδόν αδύνατο να στεγανοποιήσεις εντελώς ένα κέντρο ποδηλάτου, γιατί από τη μια πρέπει να μην έχεις τριβή, και από την άλλη οι εναλλαγές θερμοκρασίας αλλάζουν την πίεση οπότε πάντα, κάθε μέρα, ένα ελάχιστο ποσό νερού (υγρασίας) περνά στις τριβές. Ο σωστός τεχνικός ποδηλάτου δεν εμπιστεύεται εξτρέμ λιπαντικά και φλάντζες, αλλά ξέρει το μυστικό που είναι η συχνή συντήρηση. Από τη στιγμή που κατόρθωσες να έχεις ένα κέντρο που το ξέρεις καλά και σε λίγα λεπτά μπορείς να το κάνεις φύλλο και φτερό, δεν σού είναι θέμα 3-4 φορές το χρόνο να αφιερώσεις λίγο χρόνο για να σερβίρεις τις τριβές σου.

Στις εξωτερικές πλευρές εκτός από κάτι μαλακές φλάντζες που είχε από τη μάνα του έβαλα και προστατευτικές ροδέλες κώνου.

Τέλος θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει, ωραία φίλε αυτά που μας ρίχνεις αλλά για πες μας και το άλλο. Η shimano έχει μια αναγνωρισμένη ποιότητα, έχει τέλος πάντων ένα όνομα και τα δυναμόκεντρά της υποτίθεται ότι έχουν πολύ καλό γύρισμα, ελάχιστη τριβή, ελάχιστο και αμελητέο drag. Αυτό το ρημάδι το διαβόητο drag. Για πες μας μάγκα χάκερ που σε όλα βάζεις χέρι, όλα εντάξει αλλά με τους φτηνούς κ*λοκώνους που έβαλες από γύρισμα πώς πάει η ρόδα; Για απάντηση τράβηξα το παρακάτω βιντεάκι. Σε όποιον κάνει το παραπάνω καυτό ερώτημα έχω να πω το εξής: βρες μου εσύ καινούργιο κέντρο της κατηγορίας του DH3N70 (ίσως και όχι μόνο, έτσι για να προκαλέσω και λίγο) που να έχει καλύτερο γύρισμα κι αν πράγματι βρεις εγώ θα σου κάνω δώρο ένα να το έχεις και να το χαίρεσαι. Το παλαντζάρισμα μπρος-πίσω οφείλεται μόνο στη δύναμη του μαγνήτη - και μιλάμε για ρόδα με βαρύ λάστιχο. Για την ιστορία, τους κ*λοκώνους τους πέρασα ένα ψιλοχεράκι αναζωογόνηση, παρά το ότι ήταν καινούργιοι.

Ρόδα είναι και γυρίζει. Και η δουλειά της είναι να γυρίζει καλά.

Το θέμα δεν είναι απλά να βάζεις χέρι, αλλά να ξέρεις και πώς το κάνεις. Ο διάολος έχει πολλά ποδάρια, αλλά οι ποδηλάτες έχουμε μόνο δύο, και είναι ένας καλός λόγος να ξέρουμε να τα χρησιμοποιούμε. Υπάρχει και μια άλλη παροιμία που λέει ότι όποιος δεν έχει μυαλό έχει πόδια, οπότε καλό είναι να έχουμε κι από τα δυο. Δυο δημιουργικές μέρες στο εργαστήριο πέρασα δουλεύοντας χαλαρά, αλλά τώρα ξέρω ότι έχω δυο ρόδες με άξονες κομπάκτ από ατσάλι που δεν χαμπαριάζουν, δεν πρόκειται ποτέ να ξεμείνω από ρόδα πουθενά στου διαβόλου τη μάνα, όποτε χρειαστεί κάνω μια ρόδα καινούργια σε λιγότερο από μια ώρα με απλά εργαλεία και υλικά που βρίσκω εύκολα και με κόστος ασήμαντο.