Μετάφραση του Class and Traffic by Paul Dorn
Μια "βελτιωμένη" γιγαντοαφίσα στο Λονδίνο
Όπως με πολλά άλλα πράγματα στη ζωή των Ηνωμένων Πολιτειών, η μετακίνηση βρίθει από ταξικές αντιφάσεις. Η εθνική πολιτική μετακίνησης ειδικότερα μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ελέγχονταν αποτελεσματικά από την GM, την Exxon και τους συνεργάτες τους (όχι τυχαία τη μεγαλύτερη κλίκα καπιταλιστών καθαρμάτων στον πλανήτη). Αυτά τα εταιρικά συμφέροντα έχουν χρησιμοποιήσει την αξιόλογη πολιτική τους επιρροή για να εξασφαλίσουν ότι οι αυτοκινητόδρομοι επιδοτούνται ενώ τα συστήματα μαζικής μεταφοράς όχι, δημιουργώντας ένα εκτενές σύστημα επιδοτήσεων για να ενθαρρύνουν την οδήγηση και να αποθαρρύνουν τις εναλλακτικές μεταφορές. Το αυτοκίνητο-κεντρικό σύστημα μετακινήσεων των Η.Π. έχει δημιουργηθεί για να μεγιστοποιεί τα κέρδη, όχι για να βελτιώσει την ατομική κινητικότητα.
Ο ορισμός των αυτοκινήτων ως προτεραιότητα από τους κρατικούς συγκοινωνιολόγους σχεδιαστές είχε πολλά επιζήμια αποτελέσματα, με τις πιο ζημιογόνες επιπτώσεις να δημιουργούνται για τους φτωχούς και τους ανθρώπους της εργατικής τάξης. Ανάμεσα στα πολλαπλά επιβλαβή αποτελέσματα ενός αυτοκινητο-κεντρικού συστήματος μετακινήσεων:
1) Κόστος στέγασης: Στις περισσότερες αστικές περιοχές στις Η.Π, 40-60 τοις εκατό από την έκταση της γης καταναλώνεται για την κίνηση και την αποθήκευση των αυτοκινήτων (δρόμοι, γκαράζ, σταθμοί πάρκινγκ). Ο υπόλοιπος χώρος είναι εξαιτίας αυτού πιο ακριβός για στέγαση, γραφεία, εργοστάσια, σχολεία, νοσοκομεία και άλλες εγκαταστάσεις πραγματικά χρήσιμες για τους ανθρώπους. Φανταστείτε την επίδραση που θα είχε στο κόστος στέγασης στο Σαν Φρανσίσκο αν όλα οι σταθμοί πάρκινγκ μετατρέπονταν σε κατοικίες. Τα ισόγεια των περισσότερων οικιστικών κατασκευών παρέχουν στέγαση όχι για ανθρώπους , αλλά κατάλυμα για αυτοκίνητα (γκαράζ). Το κόστος χτισίματος «εκτός δρόμου» γκαράζ -όπως τα γκαράζ 3 αυτοκινήτων, ένα συχνό πια χαρακτηριστικό των νεόκτιστων προαστιακών σπιτιών- ανεβάζει το κόστος όλης της στέγασης.
Επιπρόσθετα, τοπικές κυβερνήσεις έχουν συχνά κατεδαφίσει κατοικημένες γειτονιές για να επεκτείνουν road facilities (σκεφτείτε το Geary μέσα από το Western Addition), εξαφανίζοντας υπαρκτές κατοικίες και οδηγώντας τα ενοίκια στα ύψη. Αυτά τα σχέδια δρόμων επίσης μειώνουν το ταμείο πολιτειακού φόρου, έχοντας ως αποτέλεσμα είτε μειωμένες υπηρεσίες ή αυξημένους φόρους, που αυξάνουν εκ νέου το κόστος της στέγασης. Οι σημαντικοί κοινωνικοί πόροι που αφιερώνονται στην συντήρηση και κατασκευή δρόμων εκτρέπει λεφτά από την κατασκευή οικονομικής στέγης, μεταξύ άλλων. Το υψηλό κόστος της στέγασης έχει μεγάλο αντίκτυπο στο προλεταριάτο.
2) Κόστος υγείας: Κάθε χρόνο περίπου 43.000 άνθρωποι σκοτώνονται και επιπλέον ένα εκατομμύριο νοσηλεύονται ως αποτέλεσμα των τροχαίων ατυχημάτων. Οι επιζώντες από τα δυστυχήματα συχνά έχουν ανάγκη φροντίδας στην εντατική, ακριβές ιατροφαρμακευτικές θεραπείες, και εκτενείς αποκαταστάσεις. Επιπλέον, η σχετιζόμενη με την αυτοκίνηση ατμοσφαιρική ρύπανση επιδεινώνει το άσθμα, τη βρογχίτιδα, τις αλλεργίες και άλλες ασθένειες του αναπνευστικού. Οι παραγόμενες από τα αμάξια τοξίνες που βρίσκονται στα απόνερα των δρόμων και τον σταθμών πάρκινγκ ρυπαίνουν το πόσιμο νερό και τις σοδιές. Το σχετιζόμενο με την αυτοκίνηση στρες (θόρυβος, κίνδυνοι κλπ) και η κούραση από την οδήγηση επίσης επηρεάζει την δημόσια υγεία. Η οικονομία της προσφοράς και της ζήτησης υπαγορεύει ότι αυτή η αυξημένη ανάγκη για υπηρεσίες υγείας εξαιτίας του αυτοκινητο-κεντρικού συστήματος μετακινήσεων αυξάνει την τιμή των υπηρεσιών υγείας και των ασφαλειών. Τα μεγαλύτερα έξοδα της υγείας είναι μεγαλύτερη δυσκολία για φτωχούς και ανθρώπους της εργατικής τάξης, που συχνά με το ζόρι μπορούν να αντέξουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
3) Επίπεδα εισοδήματος: Περίπου το 95 τοις εκατό της ύπαρξής του, το τυπικό αυτοκίνητο είναι παρκαρισμένο, αυτό σημαίνει ότι ένα τεράστιο ποσό κοινωνικού πλούτου είναι ενσωματωμένο σε ένα μάτσο αυτοκινούμενα μέταλλα που σκουριάζουν. Τεράστια ποσά κεφαλαίων ξοδεύονται για να δημιουργηθούν δρόμοι και αυτοκινητόδρομοι, οι οποίοι φτιάχνονται για να εξυπηρετήσουν τη ζήτηση τις ώρες αιχμής, για δύο ώρες στην αρχή και το τέλος κάθε εργάσιμης ημέρας. Επιπλέον πλούτος σπαταλιέται σε εγκαταστάσεις στάθμευσης σε προαστιακά πάρκινγκ τα οποία μένουν άδεια τα σαββατοκύριακα. Το απίστευτο ποσό κοινωνικού πλούτου που δαπανάται για να υποστηρίξει την εξάρτηση από το αυτοκίνητο σημαίνει λιγότερους διαθέσιμους πόρους για πιο παραγωγικές επενδύσεις. Αυτό σημαίνει υψηλότερο κόστος χρήματος (επιτόκια), παρακώλυση των επενδύσεων, ζημιά στην παραγωγικότητα της οικονομίας, και διατήρηση των μισθών σε χαμηλά επίπεδα.
Πληρωμές για δάνεια αγοράς αυτοκινήτων, ασφάλεια αυτοκινήτου, καύσιμα, τέλη κυκλοφορίας κλπ είναι συχνά το αμέσως επόμενο μεγαλύτερο έξοδο ενός σπιτιού μετά την στέγαση. Τα σημαντικά έξοδα της κατοχής και συντήρησης ενός ιδιόκτητου αυτοκινήτου συντελούν στα πολύ χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης των Αμερικάνων - ήδη τα χαμηλότερα στον κόσμο- αυξάνοντας ξανά το κόστος του χρήματος και ζημιώνοντας τις παραγωγικές επενδύσεις. Τα αφεντικά επίσης θεωρούν το κόστος του να προσφέρουν «δωρεάν» πάρκινγκ -το οποίο στην πραγματικότητα κοστίζει πολύ για συντήρηση, φωτισμό, ασφάλεια, προστασία κλπ- ως μέρος της ολικής αμοιβής, το οποίο σημαίνει ότι οι μισθοί των εργατών παραμένουν χαμηλοί ανεξάρτητα από τον τρόπο που πηγαίνουν στην δουλειά τους.
4) Ποιότητα ζωής: Η μάστιγα των εγκαταστάσεων αυτοκινήτων- βενζινάδικα, αντιπροσωπείες, σκουπιδότοποι, αυτοκινητόδρομοι- συνήθως είναι τοποθετημένα σε φτωχές και εργατικές περιοχές. Οι εκάστοτε εξουσίες χτίζουν διυλιστήρια στο εργατικό Ritchmond, όχι στην εύκατάστατη Orinda. Χτίζουν αυτοκινητόδρομους μέσα από το Mission District, όχι το εύπορο Seacliff στο Σαν Φρανσίσκο. Μπορούν να βρούνε 1.1 δις δολάρια για να επισκευάσουν τον Cypress Freeway έτσι ώστε οι μεσοαστοί από το Castro Valley να γλυτώσουν μερικά λεπτά ταξιδεύοντας μέσα στο Σαν Φρανσίσκο· αλλά αυτοί οι ίδιοι πολιτικοί δεν μπορούν να βρουν μόνο ένα εκατομμύριο δολάρια για να διατηρήσουν βραδινά δρομολόγια στην AC Transit. Χτίζουν πανάκριβες επεκτάσεις BART ώστε μεσοαστοί των προαστίων να μπορούν να πάνε εύκολα στο SFO για τις δουλειές τους και τα ταξίδια αναψυχής, αλλά κατά κάποιον τρόπο δεν μπορούν να ηλεκτροδοτήσουν το CalTrain και να το φτάσουν μέχρι το κέντρο της πόλης για να εξυπηρετήσει καθημερινά τους εργαζόμενους. Οι προτεραιότητες μετακίνησης αντανακλούν μια ταξική και φυλετική προκατάληψη.
Επιπρόσθετα, οι φτωχοί και οι άνθρωποι της εργατικής τάξης βασίζονται στον δημόσιο χώρο, όπως τα πάρκα και οι δρόμοι, για αναψυχή και κοινωνικές δραστηριότητες. Συνήθως δεν μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στις τιμές των επαρχιακών πριβέ κλαμπ και των ιδιόκτητων θέρετρων. Παρόλα αυτά, η ποιότητα του δημόσιου χώρου υποβαθμίζεται από το αυτοκινητο-κεντρικό σύστημα μεταφοράς. Οι δρόμοι κάποτε λειτουργούσαν ως πάρκα: παρείχαν φως, αέρα και διασκέδαση και κοινοτικό χώρο σε όλες τις γειτονιές. Οι δρόμοι ήταν χώροι για κοινοτική δουλειά: διαδηλώσεις, αγώνες, παιδικά παιχνίδια, αγορές, φεστιβάλ κλπ. Τώρα οι δρόμοι αντιμετωπίζονται ευρέως κυρίως ως χρηστικοί διάδρομοι για την αυτοκινητούμενη κίνηση, πρακτικά μια δημόσια επιχορήγηση για να επιτρέψει τα ιδιωτικά κέρδη για την GM, Exxon και όμοιους τους.
Πολύ ενδιαφέρον το κείμενο και σίγουρα αυτά που λέει ισχύουν σε κάποιο βαθμό. Το ερώτημα είναι, σε ποιο βαθμό; Να εξηγηθώ τι εννοώ. Συνήθως τα πράγματα δεν είναι μόνο άσπρα ή μαύρα και κατά τη γνώμη μου το άρθρο αυτό ίσως πέφτει λίγο στην παγίδα της υπεραπλούστευσης ή δεν προσπαθεί να δει το θέμα συνολικά, από όλες τις σκοπιές του. Δεν καταλαβαίνω, αποκόμισα την εντύπωση ότι, σύμφωνα με τον συγγραφέα του άρθρου, το αυτοκίνητο είναι καθαρά αρνητικό ως μέσο και τίποτα καλό δεν προσφέρει. Δηλαδή ζητάμε την παντελή κατάργησή του και το χτίσιμο κατοικιών στα πάρκινγκ; (έλεος, όχι άλλο τσιμέντο - ας γίνονταν τουλάχιστον πάρκα) Επίσης, πως θα γίνονται οι μεταφορές τότε; Με κάρο; Μήπως και αυτό αύξανε το κόστος των προϊόντων; Δεν ξέρω, ρωτάω. Για να καταλήξουμε σε απάντηση, πρέπει κάποιος να υπολογίσει με σοβαρό και επιστημονικό τρόπο τα υπέρ και τα κατά και μετά να καταλήξει σε πόρισμα, όχι έτσι απλά (μετρώντας δηλαδή μόνο τα κατά!) Και όταν κάποιος πρέπει να μεταφερθεί επειγόντως στο νοσοκομείο, πως θα τον πάνε, με κάρο επίσης; Η δυνατότητα γρήγορης μετακίνησης με αυτοκίνητο δεν μετράει καθόλου στα υπέρ του, στη δημόσια υγεία; Και ναι, πρέπει το κόστος των δρόμων κλπ να το πληρώνουν αυτοί που τους χρησιμοποιούν κατά κύριο λόγο (πράγμα που γίνεται μέσω των διοδίων σε κάποιο βαθμό) αλλά μην ξεχνάμε ότι και τα δημόσια μέσα μεταφοράς το κράτος τα χρηματοδοτεί (δεν έχουμε βέβαια την ψευδαίσθηση ότι τα έξοδα καλύπτονται από τα εισητήρια) και άρα πολλοί μη χρήστες των μέσων αυτών δίνουν λεφτά μέσα από τους φόρους τους για να έχουν οι χρήστες φθηνότερο εισητήριο. Αλλιώς το εισητήριο του μετρό θα ήταν 3 ευρώ πχ. Και επίσης, οι δρόμοι χρειάζεται να υπάρχουν και για τα δημόσια μέσα-ακόμα και για το ποδήλατο, άρα δεν μπορούμε να τους καταργήσουμε, έτσι δεν είναι;
Όσον αφορά τα θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης, αυτά τίθενται πάντα και παντού, τόσο στο συγκοινωνιακό όσο και οπουδήποτε αλλού. Για εμένα αυτά τα θέματα πρέπει να αντιμετωπιστούν στη ρίζα τους και όχι στα επιμέρους συμπτώματα (δηλαδή να μειωθεί η φτώχεια και ο φαύλος κύκλος της, όχι επειδή οι φτωχοί δεν έχουν αυτοκίνητο αυτή τη στιγμή, να απαγορευθεί το αυτοκίνητο και στους υπόλοιπους-μου θυμίζει το επιχείρημα ότι επειδή οι χαμηλοί βαθμοί στο σχολείο είναι πιο συνηθισμένοι σε χαμηλά κοινωνικά στρώματα πρέπει να καταργηθούν οι βάσεις στις εξετάσεις για το πανεπιστήμιο... έλεος ρε παιδιά, δεν πρέπει να καταργηθούν οι βάσεις-αντιθέτως πρέπει να βοηθηθούν οι φτωχότεροι να τα καταφέρνουν εξίσου καλά με τους υπόλοιπους στην παιδεία και στις εξετάσεις-ασχολούμαστε με την αιτία ή το σύμπτωμα; έτσι ελπίζω και οι φτωχότεροι να μπορέσουν να αγοράσουν αυτοκίνητο, αν πραγματικά το χρειάζονται, με την ελπίδα να το χρησιμοποιούν λελογισμένα)
Μην παρεξηγηθώ, δεν είμαι λάτρης του αυτοκινήτου και των πολυεθνικών του. Σπάνια το χρησιμοποιώ-συνήθως προτιμώ ποδήλατο ;-) Και είμαι εναντίον της αλόγιστης χρήσης του, πολλά παραδείγματα της οποίας βλέπουμε στο δυτικό κυρίως κόσμο. Όμως δεν πιστεύω και δεν επιδιώκω και την πλήρη κατάργηση του αυτοκινήτου. Και πριν υποστηρίξουμε μια τέτοια ριζοσπαστική άποψη θα έπρεπε να εξετάσουμε το όλο θέμα πραγματικά σφαιρικά. Προσωπικά νομίζω ότι η καλύτερη λύση είναι η λελογισμένη χρήση όλων των μέσων, ανάλογα με την αληθινή ανάγκη που υπάρχει κάθε φορά.
Τα λέμε,
Κίμων
Η απάντησή σου Κίμωνα είναι σωστή αλλά δεν λογαριάζεις τις συνθήκες, σε δύο επίπεδα:
Το πρώτο είναι πως αυτό το κείμενο γραφτηκε για την Αμερική, τη Μέκκα του Αυτοκινήτου και τη χώρα στην οποία οι κοινωνικές ανισότητες εκφράζονται με ένταση στο χώρο της πόλης. Η διάσπαση της πόλης από το αυτοκίνητο είναι εντονότατη. Δέν είναι μόνο η απόκτηση αυτοκινήτου που λειτουργεί ώς φραγμός αλλά και τα διόδια, τα έξοδα πάρκινγκ... που κάνουν την πόλη δύσβατη και δυσπρόσιτη στους πληβείους.
Το δεύτερα είναι πως αυτό είναι ένα κείμενο πολεμικής και άρα παίρνει σαφέστατα θέση υπέρ ή κατά. Σου υπενθυμίζω πως η κατάσταση στην Αθήνα είναι σκατά (μέχρι πρόσφατα έλλεγα πως είναι χάλια αλλά δεν φτάνει πλέον η λέξη). Το να δημοσιεύεται ένα κείμενο αυστηρά ενάντια στο αυτοκίνητο μοιάζει σαν σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στο πλήθος των αυτοκινήτων και την πληθώρα προπαγάνδας (συνειδητής ή μη) υπέρ του. Οφείλει λοιπόν να εκφράζεται με σαφήνεια. Πρέπει καποια στιγμή να αποφασίσεις, "με ποιούς θα πάς και ποιούς θα αφήσεις".
Παρεπιπτόντως δεν είδα μέσα στο κείμενο να αναφέρεται κάπου η κατάργηση του αυτοκινήτου, ούτε εμείς μπορούμε να πάρουμε μια τέτοια θέση. Το επιχείρημα με τα κάρα και τα βόδια είναι πολύ εύστοχο. Το χρησιμοποιώ κι εγώ ενάντια σε διάφορους ρομαντικούς πρωτογονιστές που οραματίζονται μια κοινωνία χωρίς αυτοκίνητα. Στο κάτω κάτω τα αυτοκίνητα αντικατέστησαν ιστορικά τα βόδια, προς μεγάλη ευχαρίστηση των βοδιών υποθέτω (που βέβαια τώρα κάνουν άλλες δουλειές, κοψίδια, μπριζολάκια...).
Παρόλα αυτα δεν μπορούμε να μην παίρνουμε θέση στα ζητήματα των καιρών μας. Το αίτημα για λιγότερα αυτοκίνητα και άρα αυτοκινητόδρομους και άλλες υποδομές για το αυτοκίνητο είναι καίριο και συναφές με το ποδήλατο
Ηλίας
ή αλλιώς, όπως θα έλεγε και ο Ντάριο Φο: "Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω"
Κίμωνα, θα έλεγα ότι πουθενά δεν λέει καταργήστε το, αν ήθελα να βγάλω μια πρόταση (που δεν έχει το κείμενο) που να βασίζεται στο κείμενο θα ήταν: Να εσωτερικευτεί το κόστος της αυτοκίνησης.
(Εξωτερικεμένο είναι το κόστος όταν δεν συμπεριλαμβάνεται στην τιμή, εσωτεκικευμένο είναι το κόστος όταν συμπεριλαμβάνεται στην τιμή)
Το γεγονός ότι ο άλλος κινείται τόσο φθηνά με το αυτοκίνητο είναι απόρροια του ότι κάποιοι άλλοι πληρώνουν πιο πέρα αυτά τα χρήματα. Είναι δίκαιο αυτό;
Αν ένας αγρότης χρησιμοποιήσει πολλά φυτοφάρκακα, ή μια βιομηχανία χύσει τα απόβλητα της και μολύνει τον υδροφόρο ορίζοντα με αποτέλεσμα το νερό των παρακάτω χωριών να γίνει μη πόσιμο τι είναι λογικό να πληρώσουν οι κάτοικοι το εμφιαλωμένο ή το βυτιοφόρο με το πόσιμο νερό ή ο υπαίτιος. το ίδιο λέμε για το αυτοκίνητο
Πρακτικά αυτό που θα μπορούσε να γίνει είναι να αυξηθούν οι αρκετά οι φόροι της βενζίνης και ένα μέρος να πηγαίνουν αυτά τα λεφτά στους ανάλογους φορείς. Είναι μια τεράστια μελέτη αλλά μπορεί να βρεθεί με σχετικές αποκλίσεις ένα κόστος. Έτσι πχ. η βενζίνη θα είχε φόρο υγείας, φόρο ηχορύπανσης, φόρο γης (για τον χώρο που καταλαμβάνει όταν είναι ακίνητο ή κινείται) κλπ. Το όλο σκεπτικό είναι να έρθει το κόστος της αυτοκίνησης κοντά στο πραγματικό κόστος ώστε να μην επιβαρύνεται ο κόσμος που δεν οδηγεί και δεύτερον να μειωθούν τα ολικά χιλιόμετρα. Έχει αποδειχθεί ότι όσο αυξάνεται το κόστος τόσο μειώνεται και η χρήση.
Ξέρω ότι πληρώνω και για άλλα πράγματα π.χ μιας και δεν υπάρχουν αρκετά ΑΜΕ ή δεν έχουν επαρκή έσοδα για φόρους, πληρώνω ράμπες, πλακάκια για τυφλούς κλπ. πρώτων είναι σημαντικά λιγότερα χρήματα που αν είχαν σχεδιαστεί από την αρχή στο έργο θα ήταν αμελητέα η επιβάρυνση. Δεύτερον και κυριότερο η μετακίνηση είναι ανθρώπινο δικαίωμα και είμαι διατεθειμένος να πληρώσω εγώ για να απολαύσει κάποιος άλλος τα ανθρώπινα δικαιώματα του. Η επιλογή να χρησιμοποιήσει ένα τόσο μεγάλο μέρος από κοινωνικούς και φυσικούς πόρους για να μετακινηθεί κάποιος δεν είναι ανθρώπινο δικαίωμα (ίσως είναι ένα πολύ διαδεδομένο ανθρώπινο καπρίτσιο) και δεν προτίθεμαι να πληρώσω.
Αν επικρατήσουν τα βιοκαύσιμα ίσως φτάσουμε σε καταστάσεις που να είναι ή θα φάει ο Τρίτος Κόσμος ή θα πάω εγώ με το αυτοκινητάκι μου στη δουλειά ή στην παραλιακή, τότε ίσως όντως να είναι άσπρο-μαύρο.
Και μερικά σχόλια για κάποια πράγματα που γράφεις:
«έτσι ελπίζω και οι φτωχότεροι να μπορέσουν να αγοράσουν αυτοκίνητο, αν πραγματικά το χρειάζονται, με την ελπίδα να το χρησιμοποιούν λελογισμένα.»
Αν πραγματικά είχαμε όλοι ένα αμάξι δεν θα πηγαίναμε πουθενά. Δεν θα υπήρχε αρκετή ενέργεια για να κινηθούμε. Ο πλανήτης θα ανέβαζε πυρετό σε λίγα χρόνια αντί για αιώνα. Τα προβλήματα που σχετίζονται με το αυτοκίνητο είναι τεράστια σε μακροκλίμακα ρίξε μια ματιά και στο «περιβαλλοντικές επιπτώσεις του αυτοκινήτου» στα κείμενα.
«Η δυνατότητα γρήγορης μετακίνησης με αυτοκίνητο δεν μετράει καθόλου στα υπέρ του, στη δημόσια υγεία;»
Ναι μετράει αν είσαι μέσα στο ασθενοφόρο και δεν μπορεί να περάσει γιατί έχει κίνηση και έχεις κάτι που χρειάζεσαι εκτάκτως επέμβαση ή κάτι άλλο. Για τα υπόλοιπα ακόμα κι αν καταργήσουμε τα ΙΧ νομίζω ότι θα κρατήσουμε τα μηχανοκίνητα ασθενοφόρα. Το να σε μεταφέρουν με ΙΧ στο νοσοκομείο είναι μια λύση αλλά πάλι όχι για όλους, νομίζω ότι πρέπει να παραδεχθείς ότι πρέπει να υπάρχουν επαρκή ασθενοφόρα (σε δρόμους χωρίς κίνηση, αν και τις περισσότερες φορές μέσα στο ασθενοφόρο θα σου παρέχουν τις πρώτες βοήθειες) ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ.